Gmina Koniusza złożyła wniosek o dofinansowanie zadania pn.: „Wdrożenie Programu Ochrony Powietrza w Gminie Koniusza”, w ramach naboru nr FEMP.02.05-IZ.00-003/23, na potrzeby Programu Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027, który został rozpatrzony pozytywnie, w wyniku czego została podpisana umowa z IZ FEM.

Celem projektu jest realizacja założeń Programu Ochrony Powietrza dla województwa małopolskiego poprzez utworzenie punktu obsługi mieszkańców oraz zatrudnienie Ekodoradcy. W ramach projektu zatrudniony zostanie Ekodoradca w wymiarze 1 pełnego etatu na 36 miesięcy, prowadzone będą lokalne akcje informacyjno-edukacyjne w zakresie ochrony klimatu, poprawy jakości powietrza i wdrażania uchwał antysmogowych dedykowanych dla każdej grupy społecznej. W każdym roku zorganizowane zostaną minimum 4 akcje informacyjno-edukacyjne lub/i wydarzenia poświęcone tematyce ochrony powietrza, klimatu w gminie, programom wsparcia dostępnych na likwidację niskiej emisji, wykorzystaniu OZE. itp. Każdego roku zorganizowane zostaną minimum 2 spotkania z grupami opiniotwórczymi w tym: nauczycielami, druhami OSP z terenu Gminy Koniusza, członkami KGW z terenu Gminy Koniusza, Sołtysami, Radą Sołecką. Do zadań Ekodoradcy należeć będzie prowadzenie działań doradczych i informacyjno-edukacyjnych w zakresie OZE, efektywności energetycznej, źródeł ogrzewania, dostępnych programów dofinansowania, uchwały antysmogowej, doradztwo lub pomoc dla mieszkańców w wypełnianiu wniosków o dofinansowanie i ich rozliczaniu. Rozwinięciem tych działań będzie: koordynowanie realizacji przyjętej strategii ochrony powietrza (Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego), aby zapewnić trwałość i efektywność prowadzonych działań; prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych na poziomie lokalnym, aktywizacja środowisk opiniotwórczych oraz bezpośredni przekaz do mieszkańców; świadczenie pomocy osobom dotkniętym ubóstwem energetycznym w uzyskaniu dofinansowania do inwestycji w poprawę efektywności energetycznej oraz poprzez edukację w zakresie oszczędności energii; pozyskiwanie środków zewnętrznych przeznaczonych na ochronę powietrza; mobilizacja mieszkańców do korzystania z dostępnych instrumentów finansowych, umożliwiających wymianę nieefektywnych kotłów grzewczych lub przeprowadzenia termomodernizacji budynku; bezpośrednia pomoc doradcza dla mieszkańców w zakresie wymiany źródła c.o. i c.w.u. oraz modernizacji energetycznej budynku; aktualizacja bazy CEEB na podstawie danych przekazywanych przez właścicieli i zarządców budynków. Ekodoradca będzie również realizował inne zadania, tj.: prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu, adaptacji do tych zmian i łagodzenia ich skutków; promowanie działań związanych z oszczędzaniem wody, wykorzystaniem deszczówki;

Odbiorcy projektu:

Projekt jest ukierunkowany na korzyści dla mieszkańców gminy Koniusza i regionu, którzy skorzystają z usług Ekodoradcy. Obecnie teren gminy Koniusza zamieszkuje 9 063 osób w 2 112 gospodarstwach domowych. Mieszkańcy gminy zatrudnieni są głównie w rolnictwie. Na przestrzeni obserwowana jest również migracaja młodych mieszkańców w kierunku zakładów przemysłowych, umieszczonych w strefach gospodarczych miejscowości Niepołomice k. Krakowa. Analizując piramidę wieku mieszkańców Gminy Koniusza za 2021 r. wynika z niej, że 59,6% mieszkańców jest w wieku produkcyjnym (18-65 lat), 20,0% w wieku przedprodukcyjnym (0 – 17 lat), a 20,4% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym (66 i więcej lat) – w strukturze wieku mieszkańców Gminy przeważają ludzie młodzi i zdolni do pracy, co przez najbliższe lata powinno sprzyjać rozwojowi Gminy oraz wpływać pozytywnie na stan budżetu Gminy. W ostatnich latach w gminie zanotowano dodatnie saldo migracji było, przyrost naturalny na 1 000 ludności jest ujemny, najniższą wartość odnotowano w 2021 r. (-14). Na terenie gminy nie ma dostępnych terenów inwestycyjnych, a wysoka klasa gleb uniemożliwia przekwalifikowanie terenów rolnych (bardzo wysokie koszty) – główny kierunek rozwoju przedsiębiorczości to usługi (m.in. budowlane, mechanika) i mikroprzedsiębiorczość – samozatrudnienie.

Cele projektu:

Projekt ma na celu m.in. poprawę jakości życia i środowiska wszystkich mieszkańców poprzez dostarczanie wsparcia, informacji i edukacji ekologicznej. Ekodoradca będzie kluczowym członkiem projektu, pełniącym funkcję doradczą i informacyjną dla lokalnej społeczności. Usługi i porady w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju będą dostępne dla wszystkich chętnych mieszkańców, którzy jako odbiorcy projektu będą czerpać z niego wiele korzyści. Dzięki wsparciu Ekodoradcy, mieszkańcy będą mieli możliwość skorzystania z programów finansowych i dotacji, które pomogą im w modernizacji swoich systemów grzewczych. Te działania wpłyną na poprawę efektywności energetycznej w ich domach, co z kolei przyczyni się do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko i jakość powietrza w regionie. Projekt odpowie też na potrzeby osób niskiego statusu materialnego, które mają trudności w opłacaniu rachunków za energię. Działania projektu mają na celu przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu poprzez analizy, monitorowanie i świadczenie pomocy tym mieszkańcom. Odbiorcami projektu będą również lokalne instytucje, takie jak szkoły, przedszkola, urzędy i centra kultury. Ekodoradca będzie prowadził działania edukacyjne i informacyjne w tych miejscach, aby zwiększyć świadomość ekologiczną wśród pracowników i gości tych instytucji. Projekty edukacyjne skierowane do instytucji edukacyjnych mają potencjał długoterminowy w kształtowaniu proekologicznych nawyków. Projekcje demograficzne wskazują na stabilną lub lekko rosnącą liczbę mieszkańców w Gminie Koniusza w ciągu najbliższych lat. Zróżnicowanie wiekowe będzie wymagało dostosowania działań edukacyjnych do różnych grup wiekowych. Odbiorcami projektu będą także władze lokalne i administracja gminna, ponieważ w ramach projektu opracowana i wdrożona zostanie strategia transformacji energetycznej, monitorowane będzie także zużycie energii w budynku użyteczności publicznej. Wszystkie budynki na terenie Gminy Koniusza są budynkami ztermomodernizowanymi a 24 z nich wyposażone są w instalację fotowoltaiczne Efektem udziału mieszkańców w projekcie jako jego odbiorców będzie poprawa jakości powietrza w gminie i regionie. Dzięki wymianie nieefektywnych urządzeń grzewczych na ekologiczne rozwiązania oraz podnoszeniu świadomości ekologicznej, emisja szkodliwych substancji zostanie zredukowana, co wpłynie pozytywnie na zdrowie i komfort życia mieszkańców Gminy Koniusza

Cel główny projektu:

Głównym celem projektu jest wsparcie gminy w transformacji energetycznej oraz wdrażaniu Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, który dotyczy ograniczenia emisji i zmniejszenia stężeń: pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, benzo(a)pirenu oraz dwutlenku azotu. Podjęte działania wpłyną na ograniczenie zanieczyszczeń powietrza i tym samym na poprawę jego jakości. Realizacja zadań projektu stanowi jednocześnie realizację działań naprawczych wskazanych w Programie ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Projekt pozwoli również na realizację polityki energetyczno – klimatycznej.

Cele szczegółowe projektu:

Podniesienie świadomości mieszkańców regionu w zakresie zagrożeń zdrowotnych związanych z zanieczyszczeniem środowiska, ale również korzyściami wynikającymi z wykorzystania czystych źródeł energii i poprawy efektywności energetycznej. W ramach projektu wskazywane będą korzyści wynikające z wymiany nieefektywnych kotłów węglowych, takich jak poprawa zdrowia, wygoda, oszczędność oraz promocja gminy i innowacje. Przez kampanie edukacyjne, spotkania oraz materiały informacyjne.

Dodatkowym celem jest ograniczenie negatywnego wpływu na zmiany klimatu poprzez ograniczenie emisji dwutlenku węgla, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i poprawę efektywności energetycznej. Rozwój i wzmocnienie roli ekodoradcy będą odgrywać niezwykle istotną rolę w przyspieszeniu realizacji działań służących poprawie jakości powietrza i ochrony klimatu, aktywnie wspierając proces podejmowania decyzji oraz angażując społeczności lokalne.

Wpływ projektu na osiągnięcie celów programów strategicznych, w tym FEM 2021-2027:

Projekt związany z zatrudnieniem ekodoradcy w gminie, który ma na celu poprawę jakości powietrza, zwiększenie wykorzystania OZE, poprawę efektywności energetycznej będzie miał pozytywny wpływ na osiągnięcie celów programów strategicznych, w tym ujętych zarówno w np. Europejskim Zielonym Ładnie jak i w strategii FEM 2021-2027.

Projekt koresponduje z założeniami m.in. Europejskiego Zielonego Ładu, strategii „Zero Zanieczyszczeń” realizując szereg kluczowych działań zgodnych z celami strategii Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Skupia się on na koordynacji i wdrażaniu strategii ochrony powietrza, zgodnie z Programem ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Współpraca z tym programem wpisuje się w europejskie priorytety, stawiając na ograniczenie zanieczyszczeń i promowanie zdrowszej jakości powietrza. Działania informacyjno-edukacyjne projektu mają na celu aktywizację społeczności lokalnej oraz podniesienie świadomości na temat ochrony środowiska i efektywnego wykorzystania energii. To kluczowe aspekty, które kładą nacisk na edukację ekologiczną i zaangażowanie obywateli w walkę z zanieczyszczeniami oraz ze zmianami klimatu.

Ponadto, świadczenie pomocy osobom dotkniętym ubóstwem energetycznym w uzyskaniu dofinansowania na inwestycje w efektywność energetyczną i edukacja w zakresie oszczędności energii, wspiera cele dotyczące walki z ubóstwem energetycznym i zapewnienia sprawiedliwego dostępu do zasobów energetycznych.

W ramach projektu pn.: „Funkcjonowanie Ekodoradców w gminach – Miasto Gorlice” nastąpi kontynuacja zatrudnienia na umowę o pracę 1 ekodoradcy w wymiarze 1 pełnego etatu na okres 30 miesięcy, tj. od 01.01.2024 r. do 30.06.2026 r. Do zadań ekodoradcy będzie należało: prowadzenie działań doradczych i informacyjno-edukacyjnych w zakresie OZE, efektywności energetycznej, źródeł ogrzewania, dostępnych programów dofinansowania, uchwały antysmogowej, pomoc dla mieszkańców w wypełnianiu wniosków o dofinansowanie i ich rozliczaniu. W szczególności do zadań ekodoradcy będzie należało:

  • koordynowanie realizacji przyjętej strategii ochrony powietrza (Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego), aby zapewnić trwałość i efektywność prowadzonych działań,
  • prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych na poziomie lokalnym, aktywizacja środowisk opiniotwórczych oraz bezpośredni przekaz do mieszkańców,
  • świadczenie pomocy osobom dotkniętym ubóstwem energetycznym w uzyskaniu dofinansowania do inwestycji w poprawę efektywności energetycznej oraz poprzez edukację w zakresie oszczędności energii,
  • pozyskiwanie środków zewnętrznych przeznaczonych na ochronę powietrza,
  • mobilizacja mieszkańców do korzystania z dostępnych instrumentów finansowych, umożliwiających wymianę nieefektywnych kotłów grzewczych lub przeprowadzenia termomodernizacji budynku,
  • służenie mieszkańcom bezpośrednią pomocą doradczą w zakresie wymiany źródła c.o. i c.w.u. oraz zakresu modernizacji energetycznej budynku,
  • obsługa systemu ZONE, w tym aktualizacja bazy CEEB na podstawie danych przekazywanych przez właścicieli i zarządców budynków.

Kolejnym elementem realizowanym w ramach projektu będzie przygotowanie lokalnych akcji informacyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony klimatu, powietrza, uchwał antysmogowych dedykowanych dla każdej grupy społecznej. Celami głównymi zaplanowanych akcji edukacyjnoinformacyjnych będzie:

  • uświadomienie społecznościom lokalnym stopnia zanieczyszczenia środowiska,
  • uświadomienie społecznościom lokalnym zagrożeń zdrowotnych, jakie płyną z oddychania zanieczyszczonym powietrzem oraz innych zagrożeń związanych ze złym stanem powietrza, np. odpływ turystów,
  • uświadomienie społecznościom lokalnym korzyści z wymiany nieefektywnych kotłów węglowych (zdrowie, wygoda, oszczędność, promocja miejscowości, innowacje),
  • zachęcanie do stosowania nowoczesnych technologii wpływających na redukcję emisji gazów cieplarnianych,
  • uświadomienie społecznościom lokalnym korzyści płynących z termomodernizacji budynków mieszkalnych, wykorzystania OZE,
  • zachęcanie właścicieli do przeprowadzania termomodernizacji swoich domów,
  • promowanie informacji na temat dostępnych mechanizmów wsparcia dla wymiany instalacji grzewczych i poprawy efektywności energetycznej domów,
  • aktywizowanie środowisk opiniotwórczych, które wyposażone w wiedzę będą ją dalej przekazywać, zachęcając do działań na rzecz ochrony klimatu, powietrza.

W każdym roku zostaną przeprowadzone minimum 4 akcje informacyjno-edukacyjne i/lub wydarzenia poświęcone ochronie powietrza, klimatu, programom wsparcia na likwidację niskiej emisji, wykorzystaniu OZE itp. (łącznie minimum 12 spotkań w trakcie realizacji projektu). Każdego roku zorganizowane zostaną minimum 2 spotkania z grupami opiniotwórczymi działającymi na terenie gminy: sołtysi, KGW, (łącznie minimum 6 spotkań w trakcie realizacji projektu). Tematyką tych spotkań będą zanieczyszczenia środowiska i powietrza, ich skutki oraz programy pomocowe. W ramach tego zadania zostaną opracowane i wydrukowane materiały promocyjno – edukacyjne w postaci plakatów, ulotek, broszur itp., kolportowane różnego rodzaju kanałami informacyjnymi (prasa lokalna, strona internetowa gminy, media społecznościowe).

Dodatkowo, zostanie przygotowany roll-up promujący ochronę środowiska. W ramach zadania zostanie zakupiony namiot wystawienniczy, wykorzystywany podczas wydarzeń organizowanych przez ekodoradców. Mając na uwadze, że przedmiotowy projekt dotyczy wsparcia ekodoradcy na terenie Gminy Koniusza udzielającego porad i wsparcia mieszkańcom m.in. w zakresie ochrony powietrza, można uznać, że komplementarność jest zachowana w stosunku do programu Feniks do działania FENX.01.01. Efektywność energetyczna. W budynku użyteczności publicznej zamontowany zostanie system monitoringu zużycia energii elektrycznej, co pozwoli na zastosowanie optymalnych urządzeń zmierzających do oszczędności energii.

Zanieczyszczenie powietrza może powodować choroby układu krążenia i układu oddechowego oraz choroby nowotworowe, jest też główną związaną ze środowiskiem przyczyną przedwczesnych zgonów w UE. Chociaż w ostatnich dekadach zanieczyszczenie powietrza w Europie generalnie zmalało, długoterminowy cel UE z 2013 r. (Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1386/2013/UE z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r. „Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”), tj. osiągnięcie takiego poziomu jakości powietrza, który nie będzie miał znaczącego negatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko, wciąż nie został zrealizowany. Często normy jakości powietrza nie są zachowane, zwłaszcza na obszarach miejskich („newralgiczne punkty zanieczyszczenia powietrza”), tzn. tam, gdzie mieszka większość Europejczyków. Zanieczyszczeniami, które stanowią obecnie największy problem, są drobne cząstki stałe, tlenki azotu i ozon w warstwie przyziemnej. Według badania Eurobarometr z 2022 r. Europejczycy są poważnie zaniepokojeni jakością powietrza i apelują o podjęcie bardziej zdecydowanych działań. Jak wynika z opracowanych przez województwa programów ochrony powietrza (POP) dopuszczalne poziomy dla pyłu PM10 oraz pyłu PM2,5 na większości obszarów Polski są znacznie przekroczone. Potrzeba poprawy jakości powietrza może być częściowo zrealizowana w Polsce dzięki wsparciu pochodzącemu z UE. Województwo małopolskie wspólnie z województwem śląskim doświadcza najpoważniejszych problemów związanych z poziomem jakości powietrza w Polsce. Kluczową barierą jest brak środków finansowych przeznaczonych na eliminację emisji w indywidualnych domostwach oraz brak zasobów ludzkich, zdolności organizacyjnych i niezbędnego know-how po stronie urzędów gmin. W odpowiedzi na zidentyfikowane wyzwania związane z zobowiązaniami krajowymi w zakresie gospodarki niskoemisyjnej oraz potrzeby i bariery na poziomie lokalnym istnieje potrzeba zatrudnienia Ekodoradcy na stanowisku odpowiedzialnym za wdrażanie działań wynikających z POP. Aktualnie w Gminie .Koniusza, ze względu na bardzo duże zainteresowanie mieszkańców Gminy różnymi możliwościami dofinansowania wymiany nieefektywnych źródeł ciepła, termomodernizacji budynków, OZE zatrudnienie Ekodoradcy jest niezbędne. Ww. dotacje można pozyskać w ramach całego wachlarza rządowych programów, jak m.in. Czyste Powietrze, Stop Smog, ulga termomodernizacyjna, program Mój Prąd i Moje Ciepło. Mieszkańcy często gubią się w gąszczu informacyjnym i poszczególnych wnioskach. Pomocą służyć im będzie zatrudniony w Gminie Ekodoradca, którego zadaniem będzie doradztwo, edukacja dotycząca korzyści, jakie płyną z takich inwestycji, a tym samym szybsze i bardziej efektywne wdrażanie programu poprawy jakości powietrza. Ekodoradca pomoże także w zdobywaniu środków dla Gminy na inwestycje ekologiczne i rozwój dostępności alternatywnych źródeł energii. W tej chwili mieszkańcy coraz częściej są zainteresowani termomodernizacją i ociepleniem swoich domów. To oznacza, że bardziej kompleksowo podchodzą do tematu efektywności energetycznej.

W ramach kosztów kwalifikowanych zatrudniony został Ekodoradca, który prowadził będzie działania doradcze i informacyjno-edukacyjne w zakresie OZE, efektywności energetycznej, źródeł ogrzewania, dostępnych programów dofinansowania, uchwały antysmogowej. Wymiar – 1 pełny etat. Okres zatrudnienia 36 m-cy. Udzielał będzie doradztwa i pomocy mieszkańcom w wypełnianiu wniosków o dofinansowanie i ich rozliczaniu. Rozwinięciem tych działań będzie: koordynowanie realizacji przyjętej strategii ochrony powietrza, aby zapewnić trwałość i efektywność prowadzonych działań; prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych na poziomie lokalnym, aktywizacja środowisk opiniotwórczych oraz bezpośredni przekaz do mieszkańców; świadczenie pomocy osobom dotkniętym ubóstwem energetycznym w uzyskaniu dofinansowania do inwestycji w poprawę efektywności energetycznej oraz poprzez edukację w zakresie oszczędności energii; pozyskiwanie środków zewnętrznych przeznaczonych na ochronę powietrza; mobilizacja mieszkańców do korzystania z dostępnych instrumentów finansowych, umożliwiających wymianę nieefektywnych kotłów grzewczych lub przeprowadzenia termomodernizacji budynku; bezpośrednia pomoc doradcza dla mieszkańców w zakresie wymiany źródła c.o. i c.w.u. oraz zakresu modernizacji energetycznej budynku; aktualizacja bazy CEEB na podstawie danych przekazywanych przez właścicieli i zarządców budynków.